Doğru ayakkabı seçimi nasıl yapılır?

Ayaklarımız bastığımız birçok zemine, giydiğimiz birçok ayakkabıya adapte olmaya çalışan, hayat boyu vücudumuzu taşıyıp aynı zamanda yürümemizi ve koşmamızı sağlayan iki ağır işçidir adeta. Hareket özgürlüğümüz ayağımıza uygun  ayakkabı seçerek sağlayabiliriz. 

Şişli Florence Nightingale Hastanesi, ortopedi bölümünden Doç. Dr. Neslihan Aksu uygun ayakkabıların genel özelliklerini şöyle sıralıyor:

Ayağınızı dış etkenlerden koruyor mu?
Ayak hareketlerine izin verecek kadar esnek mi? Sert ayakkabılar ayaklarda şekil bozukluklarına ve nasırlara neden olabilir.
Ayak terinin buharlaşmasına izin verecek maddelerden mi yapılmış? Bunu sağlayan en uygun malzeme gerçek deridir. Sentetik maddelerden yapılmış ayakkabılar tercih etmeyin, eğer sentetik ise de hava geçirgen olması tercihiniz olmalı.
Yeterli uç kısmı genişliğine ve esnekliğe mi? Ayak parmaklarını yandan ve üstten sıkıştırmamalı. Bu tür ayakkabılar parmaklarınızda şekil bozukluklarına neden olabilir.
Ayak ile zemin arasındaki sürtünmeyi artırararak ve ayak stabilitesini sağlayabiliyor mu?
Yerden gelen şokları önleyebiliyor mu?
Ayaktaki şekil bozukluklarını düzeltip önleyebiliyor mu?
Topuk yüksekliğiniz uygun mu? Bu erişkinlerde  yaklaşık 3.5cm kadardır. Unutmayın: Hiç topuğu olmayan düz ayakkabılar da, çok topuklu ayakkabılar da ayak sağlığı için uygun değildir. Sürekli yüksek topuklu ayakkabılar sadece ayak ağrılarına değil, bel, diz ağrılarına ve parmaklarda şekil bozukluklarına neden olabilir.
Uygun ayakkabı seçmenize rağmen, ayaklarınızdan şikayetçi misiniz? sebebi ayak yapınızdan kaynaklanmaktadır!

Aslında uygun ayakkabı seçmenin yolu ayağınızı tanımaktan geçer. Ayak tipinizi, ıslak ayağınızla bastığınız kuru zeminde çıkan ayak izine bakarak anlayabilirsiniz.

Temel olarak 3 tip ayak vardır: Düztaban, Normal ve Çukurtaban. İdeal olan, normal ayak tipidir. Her ayak tam olarak bu üç tipten birine girmeyebilir. Ortopedik rahatsızlıklar nedeniyle ayak yapınız normal değil ise bir ortopedi doktoruna danışıp mutlaka ayağınıza özel olarak uyarlanmış ayakkabılar edinmelisiniz.

Klasik ayakkabıları nasıl seçeceğiz? Dış taban, ayakkabının zeminle temas eden kısmıdır ve dayanıklılık açısından köseleden yapılır. Ayakkabı köselesi mümkün olduğu kadar esnek olmalıdır. İç taban, ayakkabının ayak tabanı ile temas eden kısmıdır deriden yapılmış olmalıdır. İç ve dış taban arasında sıkıştırılmış bir malzemeden yapılmış bir astar vardır. Tabanın dayanıklılığını artırmak ve deformasyonunu önlemek için iç ve dış taban arasında çelik bir bar vardır. Ayakkabının en geniş yeri tarak kemikleri başlarına gelen kısımdır bu kısım tarak kemiklerini sıkıştıracak kadar dar veya ayağın ayakkabı içinde hareket etmesine izin verecek kadar bol olmamalı. Ayakkabının uç kısmında ise taban yerden 1.5 cm uzaklaşarak havaya kalkık olmalıdır. Topuk üst parça yığma kösele alt parça lastik olmalı. Ayakkabı topuğu ile tabanının ekseni aynı doğru üzerinde olmalıdır. Topuk ile yürümenin itme fazı daha kolay olur, o nedenle belirli bir topuk yüksekliği olan ayakkabılar hiç topuğu olmayan düz ayakkabılardan daha sağlıklıdır. Topuk yüksekliği küçük çocuklarda 0.5 cm, büyük çocuklarda 1.5-2 cm, yetişkin erkeklerde 2.5cm, yetişkin kadınlarda 3.5 cm olmalıdır. Kadınlarda yüksek topuklar, zamanla taraklı ayağa neden  olur. Ayrıca yüksek topuklar bacak arka kaslarında kısalma ve ayak bileği bağlarında esneme ve zayıflama yaparak ayak bileği burkulmalarına neden olur.  Ayakkabı içinde parmakların uç kısmı ile ayakkabı ön kısmı arasında 12 mm’lik boşluk olmalıdır. Parmakların üst kısmı ayakkabıya sürtünmemesi için burda boşluk olmalı aksi takdirde parmak üstlerinde ve tarak kemikleri başlarının altında nasırlar oluşur.

Çocuk ayakkabıları seçinine dikkat! Bebek ve küçük çocuk ayakkabılarında topuk alçak olmalı, derisi yumuşak olmalı, şekli ayak ve parmakların şekline uyum sağlamalı. Küçük çocuklarda topuk yerine iç ve dış taban arasına konulan 3-5 mm’lik yükseklik topuk görevi görür. Ayakkabı esnek ve rahat havalanabilen bir ayakkabı olmalıdır. Çocuğun yürümesi ve ayakta durması sırasında içe veya dışa basma olması ayak yada ayak bileğinde açılanma görülmesi halinde bir ortopedi uzmanı değerlendirilmesi ve onun önerdiği özel yapım ayakkabılar uygun olur.

Spor ayakkabı seçimi önemlidir!  Hepimiz iyi görünen, modaya uygun bir ayakkabı isteriz fakat önemli olan ayak sağlığımız ve yaralanmalardan korunmaktır. Birçok ayakkabı, bazı spor türlerinin neden olabileceği burkulma ve gerilmelerden ayakları korumak için yapılır. Aldığınız ayakkabı yaptığınız  spor dalına uygun ayakkabı olmalıdır. Her ayakkabının fonksiyonu, tabanı, bileği ve ayağı sarış şekli branşa yönelik olarak yapılır. Örneğin yürüyüş ayakkabıları serttir, koşu ayakkabıları ise daha esnektir, ekstra yastıklama ile daha güçlü bir etki elde edilmiştir. Ayak numaranıza uygun ayakkabı alın. Yaş ilerledikçe ayak numaranız değişebilir, ayak numarası markalara göre de değişir. Ayakkabınızı akşam saatlerinde şişmiş ayağınıza deneyerek alın.  Alacağınız ayakkabı en şiş durumunda dahi ayağınıza rahatlıkla olmalıdır.

Spor ayakkabıyla yürürken ya da koşarken kendinizi rahat hissetmelisiniz. Ayakkabının rahatsız edecek şekilde temas eden bir yeri olmamalıdır. Ayakkabıları her iki ayağınıza da giyin ve mağaza içinde yürüyün. Ayakkabıların arka bölümleri topuğu sarmalı, topuk ayakkabı içinde hareket etmemeli, ön bölümü de esnek olmalıdır. Topuk nispeten sıkıca oturmalıdır. Yürüdüğünüzde topuk yukarı, aşağı veya yanlara kaymamalıdır. Parmak ucunda boşluk olmalı, tüm ayak parmakları rahatça hareket edebilmelidir. Ayakkabının üst bölümü rahat ve güvenli olmalı, çok sıkı olmamalıdır. Hava yastıklı veya jelle dolu, ekstra şok emme özelliği olan yaylı bir görünüme sahip ayakkabılar  taban ve topuk ağrısı çeken kişiler için çok iyi ama  ayak bilekleri kolay dönen kişiler için ise hiç uygun değildir. Ayakkabı hem dayanıklı hem de hafif olmalıdır. Ayaklar havasız kalmamalıdır. Ayakkabının yüzü ayağınızın nefes almasına izin vermelidir. Bunun için en uygun malzeme deridir. Yeteri kadar bağcık olmalıdır. Bağcıklar ayak hareketini engellememesi için yeterli dil dolgusuna sahip olmalıdır.

Yazlık açık ayakkabılarda neye dikkat etmeliyiz? Ayakkabının üst kısmındaki ve  parmak arasındaki bantlar deri, yumuşak silikon içeren cildi rahatsız etmeyecek malzemelerden yapılmış olmalıdır. Bu ayakkabı tabanları çok düz ve sert olmamalıdır. Bilek destekleri olmadığı için terliklerin topuk yükseklikleri arttıkça ayak bileği burkulma riskini artırırlar. Çok yüksek olmayan mantar dolgu topuklar tercih edilebilir. Ayakkabı seçerken unutulmaması gereken en önemli kural: önce ayak sağlığımız sonra modaya uygunluk ve güzel görünüştür.